વિભાગ : સાહિત્ય લેખ

શિક્ષક અને વિદ્યાર્થીને જોડતો એક સેતુ એટલે વર્ગખંડ. વિદ્યાર્થીના જીવનમા વર્ગખંડ એક મોટો જીવનખંડ બની જતો હોય છે.વર્ગખંડમા શિક્ષક દ્વારા ઉચ્ચારાયેલા શબ્દોથી જો વિદ્યાર્થીનુ જીવન બદલાઈ જાય તો એ શબ્દો ઉપનિષદના મંત્રથી જરાય ઉતરતા નથી.

વયના એક પડાવે છોકરી હોય કે છોકરો એને વિજાતીય આકર્ષણ થાય એ સ્વાભાવિક છે. એનું મુખ્ય કારણ આપણે સૌ જાણીએ છીએ એમ શારીરિક ફેરફારો હોય છે. પણ આ આકર્ષણ હંમેશા પ્રેમ જ હોય એવું જરૂરી નથી. જો તમારું બાળક તમને મિત્ર સમજીને પોતાની દરેક અંગત વાતો વહેંચતુ હોય તો એને આકર્ષણ અને પ્રેમ વચ્ચેનો ભેદ સમજાવવો જોઈએ.

પુસ્તક દેખીતી રીતે પત્રકારોને, નવોદિત પત્રકારોને, પત્રકારત્વના વિદ્યાર્થીઓને, મીડિયા હાઉસને સંબોધીને લખાયું છે, છતાં આ તમામ જે માધ્યમ દ્વારા જે લોકો સુધી પહોંચે છે અર્થાત વાચકો, દર્શકો – તેમની લાગણીનો પડઘો પણ પુસ્તકમાં પાને-પાને પડતો હોય એવું લાગ્યા વિના રહેતું નથી.

સ્ત્રી એટલે જીવતી જાગતી ધબકતી લાગણીઓનું મિશ્રણ, જે મૃદુ સંવેદનાઓને જન્મ આપતું હ્રદય ધરાવે છે. બાળપણમાં ઉછળતા ઝરણા જેવા જીવનને સ્વેચ્છાએ યુવાની સુધીમાં નદી જેવું ધીર ગંભીર સ્વરૂપ આપી દે છે. જેઆગળ જતા દરિયાની જેમ વિશાળતા ધારણ કરી સંસારનાં બધા સુખદુઃખ અંતરમાં દફનાવી દેતી હોય છે.આવી સ્ત્રી જ્યારે સઘળી ઈચ્છા, ઉમંગો, વેદનાને શબ્દોથી કંડારવા લાગે છે ત્યારે અદભુત રચનાઓ સમાજને મળી આવે છે. અમૃતા પ્રીતમ, જેમનો જન્મ ૧૯૧૯, ૩૧ ઓગસ્ટના રોજ ગુજરાવાલા પંજાબમાં થયો

હવે રંગોળી પુરાતી નથી પણ તૈયાર મળે છે. મઠીયા કે ચોળાફળીની ચર્ચાઓ થાય છે કે કયા તળવાથી લાલ થાય છે. સફાઈ કરવા માટે મદદ ઓનલાઇન મળે છે, ખરીદી ઓનલાઇન થાય છે. બજારોમાં ગિરદી છે પણ ઘરાકી ઓછી છે. ચોપડાપૂજન એક વિધી નિભાવવા ખાતર થાય છે અને લક્ષ્મીપૂજન! નવાઈ લાગશે પણ એ અચૂકપણે થાય છે. હજી પણ કોઈ દુકાન કે પેઢીમાં પારંપારિક રીતે પૂજા થાય છે. ચાઈનીઝ સિરીઝથી બધાની બારીઓ, દરવાજાઓ અને બાલ્કનીઓ ઝગમગે છે. રેડીમેડ રંગોળીથી લિવિંગરૂમ શોભે છે. બેસતા વર્ષે હોટેલમાં પરિવાર મિલન થાય છે. બાકી સગાંઓને ઓનલાઇન શુભેચ્છાઓ અપાય છે, વંદન કરાય છે અને આશીર્વાદ પણ અપાય છે.

કાશ્મીરી પંડિતોને તગેડી મૂકાયા પછીના વાતાવરણની, પરિસ્થિતિની વાત દર્દપુરમાં આલેખાઈ છે, નવલકથામાંથી તારસ્વરે એવો ભાવ ઉપસે છે કે આખરે સહન કરવાનું આવે છે સ્ત્રીઓના ભાગે, કાશ્મીરને પંડિત સમાજ વિહીન કરી દેવાયું, અનેક ગામડાઓ પુરુષવિહીન થયા, કેટલાયનું ધર્માંતર કરાયું, કેટલાયને ગોળીએ દીધા, કેટલાયને તગેડી મૂકાયા, અને એવા પુરુષવિહીન ગામડાની સ્ત્રીઓની દુર્દશાનું - પીડાનું દારૂણ અને કરુણ ચિત્ર અહીંથી ઉપસે છે. કાશ્મીરમાં કેવી ધર્માંધતા અને અમાનવીયતા પ્રસરી, પોતાના ધર્મની સ્ત્રીઓને - દીકરીઓને પડદામાં રાખી, અન્ય ધર્મની સ્ત્રીઓને લાચાર બનાવીને શિયળભંગ કરાયો, કોઈ જ ધર્મપુરુષો, રાજપુરુષો કે કર્મશીલોનું કંઈજ પ્રતિવેદન પ્રગટ ન થયું. દર્દપુર આ દર્દને પ્રગટ કરતી નવલકથા છે. પરિસ્થિતિ પ્રત્યેની ઘૃણા આ નિમિત્તે પ્રગટ થઈ છે અને એ નવલકથાનો ખૂબ સુંદર અનુવાદ વડોદરાના વંદનાબેન ભટ્ટ પાસેથી આપણને મળ્યો છે. રીડગુજરાતીને આ પુસ્તક પાઠવવા બદલ વંદનાબેનનો ખૂબ આભાર અને અનેક શુભકામનાઓ. એ પુસ્તકના શરૂઆતના ભાગના અમુક અંશ અહીં પ્રસ્તુત કર્યા છે. પુસ્તકપ્રાપ્તિની વિગતો લેખને અંતે આપી છે.)

મેટરનિટી લીવ દરમિયાન મમ્મીની સતત સાથે રહેલું બાળક જેમ જેમ સમજણું થતું જાય છે, તેમ તેમ તેને સમજાય છે કે મારી જિંદગીની સૌથી મહત્વની વ્યક્તિ દિવસના અમૂક કલાકો ક્યાંક ગાયબ થઈ જાય છે. મમ્મી માટે મારાથી વધારે અગત્યનું બીજું શું હોય શકે ? એવો પ્રશ્ન દરેક બાળકને થતો હોય છે. હું નાનો હતો ત્યારે મને પણ થતો. મારી જેમ કેટલાય બાળકોએ બે હાથ જોડી આંખોમાં પાણી સાથે મમ્મીને વિનંતી કરી હશે કે ‘આજે રજા લઈ લે ને !’

‘બેટા. ચાર ચોપડી ભણ્યો એ બહુ થઈ ગયું. વધારે ભણીનેય છેવટે તો આપણે ધંધો જ સંભાળવાનો છે ને? આટલું ભણ્યો એટલે હિસાબ કરતાં આવડ્યું એ ઘણું કહેવાય.’ એક દિવસ પરમાનંદ કાછિયાએ દીકરા રઘુને કહ્યું. રઘુને ભણવાનો ખૂબ શોખ હતો. પણ બાપની આર્થિક અને શારીરિક સ્થિતિ કમજોર હતી. શાકભાજીની દુકાન રગશિયા ગાડાની જેમ ઠચુક… ઠચુક… ચાલતી હતી. માંડ માંડ પરિવારનું પાલનપોષણ થતું હતું. એટલે ભણવાનો ખર્ચ પોસાય એમ નહોતો.

આજે સવારથી જ મને મમ્મી અને પપ્પા જે વાર્તાઓ કહેતા હતા તે યાદ આવતી હતી. આજથી ૨૦-૩૦ વર્ષ પહેલાનાં ગુજરાતી બાળકોનું બાળપણ એટલે લોકગીતો અને લોકવાર્તાઓથી ભરેલું બાળપણ. નાનપણમાં મેં મારી મમ્મી, પપ્પા અને નાની પાસેથી પુષ્કળ વાર્તાઓ સાંભળી છે. ન સાંભળું તો ઉંઘ ન આવે એવી ટેવ. વાર્તાઓ અને ગીતો એ બાળક સાથે વાતચીત કરવાની સૌથી સરળ અને શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિ છે. ચકીચકાની - ચકી ચોખાનો દાણો લાવે અને ચકો દાળનો દાણો લાવે એ વાર્તા તો દરેક ગુજરાતી બાળકની પ્રથમ અને પ્રિય વાર્તા હશે જ! આવી જ એક વાર્તા એટલે ગિજુભાઈ બધેકાની વાર્તા “પોપટ ભૂખ્યો નથી “. હું નાની હતી ત્યારે પોપટ ને મેં અનુભવ્યો છે.